Şizoaffektif bozukluk, tanım itibariyle kişinin hem şizofreni hem de duygu durum bozuklukları belirtilerini aynı anda göstermesidir. Bireyde şizofreniden bahsedilebilmesi için kişinin bir takım özellikleri karşılıyor olması gerekir. Bunlar arasında normalde var olmayan sesler, görüntüler, kokular algılamak gibi durumlar eşlik eder. Kişinin gerçeklikle olan ilgisi yitirilmiştir; neyin gerçek neyin kurmaca olduğunu anlayamaz. Bu algı karmaşalarına sağlıksız düşünceler de eklenebilir; bunların literatürdeki ismi hezeyandır. Hezeyanlara sahip bir bireyin katı ve gerçeklikle bağdaşmayan düşünceleri vardır. Örneğin, bu kişi etrafındaki herkesin ona zarar vermeye çalıştığını düşünebilir veya kendisinin peygamber olduğunu düşünebilir. Bu düşünceler sağlıksızdır, fakat kişi bunun farkına varamaz ve her ne kadar tersi yönde ikna edilmeye çalışılsa da düşüncesi sabittir.
Bütün bu özelliklerle birlikte bireyde duygu durum bozukluğu varsa, burada şizoaffektif bozukluktan bahsedilebilir. Bir kişinin duygu durumu genellikle dalgalıdır. Duygu durumları iki kutup şeklinde tanımlayacak olursak (-) depresif duygu durumu ve (+) manik duygu durumu olarak nitelendirilebilir. Depresif duygu durumunda kişide yoğun bir karamsarlık, üzüntü ve çökkünlük mevcuttur. Manik duygu durumunda ise kişide ajite olma durumu, enerji patlamaları, savurganlık, ani ve riskli kararlar alma gibi özellikler bulunur. Manide, depresyonda olduğu gibi günlük hayatın işlevini bozacak durumlar olabilir. Bu duygudurum bozukluklarının, sanrılara ve hezeyanlara eşlik etmesiyle birlikte şizoaffektif bozukluktan bahsedilebilir.
Belirtileri Ve Kriterleri Nelerdir?
1. A) Şizofreni Belirtileri:
o En az iki hafta boyunca, kişi sürekli olarak sanrılar, halüsinasyonlar (genellikle işitsel olur), düşünsel dağınıklık gibi pozitif şizofreni belirtileri göstermelidir.
o Sanrılar, gerçek dışı inançlar veya yanlış yorumlar şeklinde olabilir.
o Halüsinasyonlar, gerçekte olmayan işitsel, görsel veya diğer duyusal algılar şeklinde olabilir.
o Düşünsel dağınıklık, mantıksız veya anlaşılmaz düşünce desenleri olarak kendini gösterebilir.
2. B) Duygudurum Bozukluğu Belirtileri:
o Aynı süre zarfında, kişi belirgin depresif, manik veya karışık bir duygudurum durumu yaşamalıdır.
o Depresif belirtiler, üzüntü, umutsuzluk, değersizlik hissi, enerji kaybı gibi belirtileri içerebilir.
o Manik belirtiler, aşırı enerji, konuşkanlık, az uyuma ihtiyacı, riskli davranışlar gibi belirtileri içerebilir.
o Karışık belirtiler, hem depresif hem manik özelliklerin bir arada görüldüğü durumlardır.
3. C) Birbiriyle Özgül Olmayan Psikotik Belirtiler:
o Şizofreni belirtileri veya duygudurum bozukluğu belirtileri, aşırı duygusal veya psikotik durumlarla sınırlı olmamalıdır. Yani, belirtiler yalnızca duygudurum değişiklikleri veya psikotik durumlarla açıklanamamalıdır.
4. D) Belirtiler Yeterince Uzun Süreli Olmalıdır:
o DSM-5'e göre, belirtiler en az iki hafta süreyle devam etmelidir.
5. E) Belirtilerin Organik Bir Nedeni Yoktur:
o Belirtiler, bir tıbbi durumun (örneğin, inme, beyin tümörü gibi) veya madde kullanımının (uyuşturucu veya ilaçların yan etkileri gibi) doğrudan sonucu olarak ortaya çıkmamalıdır.
6. F) Fonksiyonel Bozulma:
o Belirtiler, kişinin işlevselliğini (sosyal, iş veya diğer önemli alanlarda) ciddi şekilde bozmaktadır.
Bu kriterler, bir kişinin şizoaffektif bozukluk tanısı alabilmesi için gerekli olan temel şartları özetler. Ancak, tanı koyma süreci karmaşıktır ve bir uzman tarafından detaylı bir değerlendirme gerektirir.
Şizoaffektif Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
Şizoaffektif bozukluğun tedavisinde bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gereklidir. Tedavi genellikle ilaçlar (antipsikotikler, duygudurum düzenleyiciler gibi) ve psikoterapi (bireysel terapi, destekleyici terapi, aile terapisi) kombinasyonunu içerir. İlaçlar, şizofreni ve duygudurum bozukluğunun belirtilerini yönetmeye yardımcı olabilirken, psikoterapi bireyin günlük yaşamını iyileştirmeye ve sosyal becerilerini geliştirmeye yöneliktir.
Şizoaffektif bozukluk, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir ve uzun süreli bir tedavi gerektirebilir. Tedaviye erken dönemde başlanması ve düzenli olarak takip edilmesi önemlidir. Ayrıca, hastalığın yönetimi için destekleyici bir sosyal çevre ve aile desteği de kritik öneme sahiptir.
Sonuç olarak, şizoaffektif bozukluk karmaşık bir tablodur ve multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Her bireyin semptomları farklı olabilir ve tedavi planı da buna göre uyarlanmalıdır. Bu nedenle, bir uzman tarafından yapılan değerlendirme ve doğru tedavi yaklaşımı önemlidir.
#kayseripsikolog
kayseri psikolog
