İnsanlık tarihini incelediğimizde insanların her dönem boyunca o zamanın getirmiş olduğu koşullarla birlikte farklı yaşam standartlarının olduğu görülmüştür. Bunun başlıca sebebi her dönemin ve çağın o zamanın koşulları içerisinde bilim ve teknik seviyesiyle birlikte değişen kültürel aktarımların olması söz konusudur. Her medeniyet kendisinden önceki bilgi aktarımını kullanarak kendisini bir adım daha ilerletmiştir.
Bütün bunlarla birlikte her çağın getirmiş olduğu olumlu koşullar olmakla birlikte potansiyel tehlike barındıran koşulları da var olmuştur. Bu ilmin ve kültürün altın çağını yaşayan Abbâsî devleti döneminde Moğol istilalarının getirmiş olduğu dış tehditlerle birlikte yıllardır gelen kütüphanelerin yakılmasıydı. Antik Mısır’da ise gelişmiş tarım teknikleri ve mimari başarılarına rağmen ellerindeki mutlak gücü, hiyerarşi ve güç tatmini için kullanan firavunların zulmünden dolayı halkın isyan etmesi ve iç savaşların başlaması verilebilecek örneklerden bazılarıdır.
Günümüzde toplumumuzu incelediğimizde insanlara eziyet eden firavunlar veya ülkemizi istila eden bir toplum olmayabilir fakat bu tehditlerin yok olduğu manasına gelmez; aksine daha derin bir şekilde düşünüp daha dikkatli olmamız gerektiği manasına gelir. Günümüzde bir takım rejimler son bulmuş olabilir fakat günümüzde toplumumuz ve gelecek koşullar için en büyük tehdidi içeren kavramlardan biri dijital bağımlılıktır. Bu çağın getirmiş olduğu avantajlardan biri teknolojiyi ve bilimi kontrollü bir şekilde insanın kendisi ve toplumu yararına kullanmasıdır. Bununla birlikte kontrolsüz şekilde kullanılan teknoloji, özellikle çocuklarda ve ergenlerde dijital bağımlılık gibi bir tehdit unsuru haline gelebilmektedir.
Dijital bağımlılığın olası etkilerini araştırmak amacı ile yapılan bir takım görgül çalışmaları incelediğimizde öne çıkan bulgulardan bazıları şunlardır:
Ebeveyn Görüşleri ve Çocukların Teknoloji Bağımlılığı
Ebeveyn Görüşlerine Göre 7-18 Yaş Arası Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığı adlı çalışmada, 7-18 yaş arası çocukların teknoloji bağımlılığı konusunda ebeveynlerin görüşleri incelenmiştir. Ebeveynler, çocuklarının uzun süreli teknoloji kullanımı nedeniyle fiziksel sağlık sorunları (örneğin, duruş bozuklukları, göz yorgunluğu), sosyal izolasyon ve akademik performansta düşüş gibi olumsuz etkiler gözlemlediklerini belirtmişlerdir. Ayrıca, ebeveynlerin teknoloji kullanımına yönelik tutumlarının ve evdeki teknoloji kullanım politikalarının çocukların teknoloji bağımlılığı üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir(Gökel,2020).
Teknoloji Bağımlılığının Çocukların Psikososyal Gelişimine Etkileri
Yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizine dayanan bir araştırmada, teknoloji bağımlılığının çocuk ve gençlerin psikososyal gelişimi üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bulgular, aşırı teknoloji kullanımının çocuklarda sosyal etkileşimlerin azalmasına, duygusal problemlerine ve akademik başarıda düşüşe yol açabileceğini göstermektedir. Ayrıca, teknoloji bağımlılığına yatkınlıkta sosyo-demografik faktörlerin ve aile dinamiklerinin önemli rol oynadığı belirtilmiştir(Yılmaz&Yılmaz,2020).
Dijital Oyun Bağımlılığının Beyin Üzerindeki Etkileri
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde yapılan bir araştırma, dijital oyun bağımlılığının çocukların beyin yapısı ve işlevi üzerindeki etkilerini incelemiştir. Sonuçlar, dijital oyun bağımlılığının, sigara ve uyuşturucu bağımlılığında görülen beyin yapısal değişikliklerine benzer etkilere yol açabileceğini göstermektedir. Bu durum, çocukların bilişsel işlevleri ve duygusal düzenlemeleri üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir(Yılmaz&Yılmaz,2021).
Fiziksel Sağlık Üzerindeki Etkiler
Okul çağındaki çocuklarda yapılan bir araştırma, teknoloji bağımlılığının postür ve vücut farkındalığı üzerindeki etkilerini değerlendirmiştir. Bulgular, uzun süreli teknoloji kullanımının çocuklarda duruş bozukluklarına ve kas-iskelet sistemi problemlerine yol açabileceğini göstermektedir. Araştırmacılar, çocukların teknoloji kullanım sürelerinin sınırlandırılması ve düzenli fiziksel aktivitelere teşvik edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır(Gökel,2020).
Teknolojinin Olumlu Yönleri ve Dengeli Kullanım
Teknolojinin kontrolsüz şekilde kullanımı çocuklar için tehdit oluşturuyor olsa da, doğru ve bilinçli kullanımının eğitimde, sağlıkta ve iletişimde büyük faydalar sunduğu da göz ardı edilmemelidir. Örneğin, eğitim teknolojileri, çocukların öğrenme süreçlerini daha etkili hale getirebilir ve dijital sağlık uygulamaları, fiziksel aktiviteler konusunda rehberlik edebilir. Bu yüzden, dijital bağımlılığı önlemek için, çocukların teknoloji kullanımının aileler tarafından denetlenmesi kadar, teknolojinin çocukların gelişimini destekleyecek şekilde entegre edilmesi de önemlidir.
Sonuç
Sonuç olarak bu bulgular, çocukların teknoloji kullanımının dikkatle izlenmesi ve sınırlandırılması gerektiğini göstermektedir. Bununla birlikte bulguların ortak noktalarından biri de çocukların teknoloji kullanımı konusunda diğer birçok konuda olduğu gibi ailedeki bireyleri taklit ettiği unutulmamalıdır. Çocuğumuzun dijital bağımlılık yaşamasını istemiyorsak, öncelikli olarak kendi teknoloji kullanımımızı sınırlandırıp örnek olmamız gerekir.
Ayrıca, dijital içeriklerin bir kısmı eğlence amaçlı olsa da, bazı sosyal medya içerikleri aile, toplum ve ahlak yapısını bozmaya yönelik içerikler üretmektedir. Çocuklarımızın sağlıklı bir şekilde yetişebilmesi ve sağlıklı bir toplum oluşturabilmesi için bu sosyal medya içeriklerinden korunmaları önemlidir. Bu noktada teknolojiyi hayatımızdan tamamen çıkarıp reddetmek mümkün olmasa da, ebeveynler olarak teknolojiyi kontrollü bir şekilde sunmalı, süre kısıtlamaları getirmeli ve çocukları toplum ve ahlak yapısını bozan içeriklerden uzak tutmalıyız. Bunun yerine, alternatif eğitimsel ve kültürel içerikler sunmak da önemli bir rol oynamaktadır.
KAYNAKÇA
Gökel, Ö. (2020). Ebeveyn Görüşlerine Göre 7-18 Yaş Arası Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığı. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi.
Gökel, Ö. (2020). Teknoloji Bağımlılığının Postür ve Vücut Farkındalığı Üzerindeki Etkileri. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi.
Yılmaz, B., & Yılmaz, A. G. (2021). Dijital Oyun Bağımlılığının Beyin Yapısı ve İşlevi Üzerindeki Etkileri. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.
Yılmaz, G., & Yılmaz, A. G. (2020). Çocuk ve Gençlerde Teknoloji Bağımlılığı Üzerine Yazılan Lisansüstü Tezlerin İçerik Analizi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi.
